Phát hiện nhiều đồ gốm sứ chìm: Giả thuyết về một “nghĩa địa tàu cổ”

 Cùng với việc phát hiện liên tiếp nhiều con tàu cổ bị đắm ở vùng biển lân cận thuộc xã xã Bình Châu huyện Bình Sơn (Quảng Ngãi) và con tàu cổ đắm ở vùng biển   cù lao chàm   (Hội An, Quảng Nam), các nhà khoa học đặt ra giả thuyết về một “nghĩa địa tàu cổ” ở vùng biển Quảng Nam-Quảng Ngãi. 

Một số cổ vật được ngư dân tìm thấy tại Rạng Mơ, thôn Thuận An, Tam Hải. Ảnh: Tấn Vịnh   Ngư dân xã Tam Hải, huyện Núi Thành (Quảng Nam) vừa phát hiện rất nhiều đồ gốm sứ cùng ván thuyền của một con tàu cổ bị đắm ở vùng biển gần bờ. Rất nhiều cổ vật gốm sứ được ngư dân xã Tam Hải phát hiện, vớt lên từ vùng biển có tên gọi là cửa Lở và rạn Nhọn, cách mũi Bấc (xã Tam Hải) khoảng 300m về phía tây. Ngư dân Đinh Tấn Tàu (Tam Hải) kể lại: “Cách đây hơn 20 ngày, qua nhiều thông tin của bạn thuyền, vợ chồng tôi cùng với anh em dân biển đã lặn xuống khu vực được báo là có đồ gốm sứ cổ ở Rạn Nhọn. Sau hơn một tuần ngụp lặn dưới độ sâu hơn 5m nước, chúng tôi tìm thấy và vớt lên gần 100 bình gốm nhỏ cùng hàng trăm mảnh vỡ của chén, bát, đĩa sứ…”.   Một đoạn trục bánh lái được vớt từ con tàu đắm Cửa Lở. Ảnh: Tấn Vịnh Còn tại một khu vực gần cửa Lở, nơi con sông Trường Giang đổ ra biển, cha con ông Tàu chỉ cần bơi trên mặt nước đã có thể nhìn thấy các mảnh gốm vỡ bên dưới và dễ dàng lặn xuống vớt lên. Nơi đây, họ cũng tìm thấy nhiều loại mảnh vỡ của các loại bát, đĩa gốm cổ. Đáng chú ý là họ còn tìm thấy 2 mảnh gỗ nghi là của một thân tàu cổ. Một mảnh đã bị gãy có chiều dài hơn 1,2m, chiều ngang gần 0,5m, bề dày gần 0,1m. Mảnh thứ hai nhỏ hơn, giống như chi tiết nối ghép thân tàu, có cả những vị trí chốt nêm. Đặc biệt còn có 2 đoạn gỗ tròn mà ông Tàu khẳng định là trụ xoay của chiếc bánh lái của con tàu cổ. Mỗi đoạn gỗ tròn này dài hơn 3,5m, đường kính hơn 0,4m, có nhiều họa tiết và chữ Hán cổ.   Cán bộ Sở VHTTDL kiểm tra một số hiện vật vừa vớt lên ở rạn Nhọn. Ảnh: Tấn Vịnh “Thấy số cổ vật quá lớn và có liên quan đến con tàu cổ bị đắm, nên chúng tôi đã báo tin đến Bảo tàng Quảng Nam để cơ quan chức năng khảo sát” - ông Tàu cho biết. Ngoài ông Tàu, hàng chục ngư dân khác ở Tam Hải và các xã lân cận cũng bỏ đi biển, neo thuyền lặn vớt hàng trăm cổ vật các loại bằng gốm sứ còn nguyên vẹn lẫn sứt mẻ như bình, ấm, chén, đĩa… và một số cổ vật bằng đồng. Theo nhận định ban đầu của tiến sĩ Trần Tấn Vịnh trong đoàn khảo sát của Sở VHTTDL Quảng Nam: “Số đồ gốm sứ cổ được tìm thấy ở vùng biển Tam Hải đã vỡ thành nhiều mảnh, nhưng vẫn còn nhiều hoa văn, họa tiết rất rõ. Ở đây có dấu vết của con tàu cổ. Sau khi được ngư dân cung cấp các đồ gốm sứ cổ trục vớt được, chúng tôi đã gửi một số tiêu bản cho chuyên gia về khảo cổ là tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi ở Quảng Ngãi nhờ đánh giá. Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi nhận định ban đầu “đây là những hiện vật của con tàu đắm cổ nhất Việt Nam cho đến thời điểm hiện tại được tìm thấy ở biển Tam Hải nói riêng và vùng biển miền Trung nói chung”.   Một số cổ vật được ngư dân tìm thấy tại con tàu đắm Cửa Lở. Ảnh: Tấn Vịnh Theo các nhà khoa học và nhận định của tiến sĩ Trần Tấn Vịnh, căn cứ vào các hiện vật gốm sứ cổ nghi trên con tàu đắm ở khu vực rạn Nhọn, cửa Lở của biển Tam Hải, Núi Thành (Quảng Nam), kết hợp với con tàu cổ đắm ở vùng biển Cù Lao Chàm (Hội An, Quảng Nam) và 4 con tàu cổ đắm tại khu vực xã Bình Châu, huyện Bình Sơn (Quảng Ngãi), thì rất có thể có một mối liên quan mật thiết. Đó có thể là những địa điểm của hành trình con đường tơ lụa, con đường gốm sứ trên biển và giả thuyết về một nghĩa địa tàu cổ ở khu vực biển Quảng Nam-Quảng Ngãi. Cũng theo ông Vịnh, hiện tại các ngành chức năng nên có phương án bảo vệ những đồ gốm sứ đã được trục vớt cũng như một lượng lớn cổ vật đang còn nằm sâu dưới đáy biển, cần có kinh phí để tiến hành khai quật khảo cổ học dưới nước, phát hiện được cổ vật thì cho giám định để khẳng định những cổ vật này có giá trị thế nào, niên đại nào trong thời điểm nào và xuất xứ từ đâu. Việc xác định chính xác giá trị cổ vật được tìm thấy sẽ có ý nghĩa rất lớn trong việc tìm lại những giá trị to lớn về con đường gốm sứ trên biển tại vùng biển Quảng Nam và miền Trung.